فشارهای بین المللی بر دولت حاکم سوریه افزایش یافته است. ائتلاف مخالفان توسط 130 کشور جهان به رسمیت شناخته شده است و نشست های پیاپی برای یاری رساندن  به مخالفان حکومت بشار اسد برگزار شده است. از دیروز شنبه فرمان آغاز عملیات استقرار موشک های پاتریوت ناتو توسط سه کشور آمریکا، آلمان و هلند در مرز ترکیه و سوریه صادر شد.

لئون پانتا با سفر به ترکیه و بازدید از پایگاه ها نیروهای آمریکایی در این کشور اعلام کرد 400 نیرویی آمریکایی برای استقرار و هدایت این سامانه موشکی در مرز ترکیه و سوریه فعالیت خواهند کرد. آلمان نیز از اعزام 400 نیروی خود به همراه موشک های پاتریوت به مرز سوریه خبر داد. به این ترتیب سوریه از طرف مرز ترکیه تحت محاصره بین المللی قرار می گیرد.

در کنار استقرار این سامانه موشکی در مرز شمالی سوریه تلاش های دیپلماتیک وسیعی برای افزایش کمک ها مالی و نظامی به ارتش آزاد سوریه  آغاز شده است. پس از توافق مخالفان اسد در قطر و شکل گیری گروه ائتلاف دو نشست برگزار شد. یکی در ژاپن و دیگری در مراکش.

 دو هفته پیش، ‍ژاپن میزبان نمایندگان ۶۰ کشور جهان برای مذاکره پیرامون اعمال مجازات های اقتصادی علیه حکومت سوریه بود. از سوی دیگر اواخر هفته گذشته نشست مخالفان و کشورهای حامی آن ها در مراکش برگزار شد. نشستی که در آن بر افزایش حمایت های مالی و تسلیحاتی از مخالفان به عنوان ابزارهای مرحله انتقالی تاکید شد.

معاذ الخطیب، رئیس "ائتلاف ملی سوریه" بار دیگر از جامعه جهانی خواهان حمایت نظامی شد. او طی سخنانی در نشست مراکش، از حمایت بین‌المللی از ملت سوریه تشکر کرد، اما گفت که مخالفان رژیم بیش از آن به حمایت نظامی نیاز دارند.

مُعاذ الخطیب که در نشست دوحه به عنوان رهبر   ائتلاف مخالفان انتخاب شد، امام جمعه مسجد امویان دمشق بوده است. وی کمتر از سه ماه قبل، از سوریه خارج شد و دارای ارتباطات گسترده با داخل سوریه است.

روز چهار شنبه هفته گذشته نقطه عطفی در وضعیت مخالفان دولت بشار اسد بود، نمایندگان 130 کشور جهان برای اولین بار در مراکش جمع شدند تا حمایت خود را ائتلاف به نمایش بگذارند.

در بیانیه کنفرانس که توسط سعدالدین عثمانی، وزیر امور خارجه مراکش قرائت شد، به بشار اسد بابت کاربرد سلاح شیمیایی هشدار داده شده است: «هرگونه استفاده از سلا‌ح‌های شیمیایی در سوریه، پاسخ قاطع و جدی جامعه جهانی را در پی خواهد داشت.» این چندمین بار است که نسبت به استفاده از سلاح های شیمیایی به دولت سوریه هشدار داده می شود. دولت امریکا نیز هفته گذشته در این باره هشدار داد و آن را خط قرمز دانست.  لئون پانتا نیز روز شنبه گفت در صورت کاربرد سلاح های شیمیایی، امریکا آمادگی دارد به اقدام لازم دست بزند.

این ها فعالیت های بین المللی برای کمک به مخالفان اسد است. اوضاع درگیری ها در سوریه نیز به سمت مخالفان در حال چرخش است. آن ها توانسته اند بخش‌هایی از حومه دمشق را به تصرف در آورند و از طرف دیگر تلاش بسیار وسیعی برای در اختیار گرفتن کنترل فرودگاه دمشق را صورت داده اند. در این بین  واحد های جهادی ارتش آزاد دست به بمب گذاری هایی با تخریب گسترده در دمشق می زنند.

روز پنج شنبه خبرگزاری رسمی سوریه گزارش داد که انفجار یک بمب در دمشق، ۱۶کشته بر جای گذاشته است. در همان روز بمبی دیگر در دمشق منفجر شد و جان هشت نفر را گرفت. پایتخت سوریه این روزهای سخت ترین شرایط را تجربه می کند.

جرمی بوئن سردبیر منطقه خاورمیانه بی بی سی در  توصیف شرایط دمشق نوشت: «دمشق در حال سقوط نیست، ولی مرکز آن (جایگاه قدرت) احساس می‌کند که در حال محاصره شدن است. البته وضعیت عیناً به این شکل نیست. حکومت کنترل ورودی و خروجی خیابان‌های بسیاری را در دست دارد. با این حال در اطراف ساختمان‌های دولتی و نظامی، مناطق امنیتی ایجاد شده است تا جلوی حمله بمبگذاران گرفته شود.»

جبهه حامیان اسد
اما در جبهه حامیان اسد سکوت حکم فرما است. با وجود این که مخالفان اسد از روسیه و ایران در خواست کرده اند که حمایت های خود را از دولت حاکم بر سوریه قطع کنند. اما ایران و روسیه تاکنون موضع جدیدی اتخاذ نکرده اند.

سه روز پیش سخنانی به نقل از معاون وزیر امور خارجه روسیه منتشر شد که از سوی  تحلیلگران حرکت روسیه به سمت تغییر موضع درباره اتفاقات سوریه تفسیر شد. خبری که خیلی زود از سوی وزارت امورخارجه روسیه تکذیب شد.

میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در گفت و گو با خبرگزاری روسی ایتارتاس، سقوط حکومت بشار اسد را غیر ممکن ندانسته و گفته بود بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، در حال از دست دادن تسلط خود بر خاک این کشور است. این سخنان با استقبال امریکا مواجه شد.

اما روز گذشته روسیه تغییر موضع خود در قبال سوریه را رد کرد و گفت که سیاست‌های این کشور در قبال بحران سوریه عوض نشد است و هرگز نیز دچار تغییر نخواهند شد. وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که که بوگدانوف تنها به نظرات مخالفان دولت سوریه و هواداران آنها در خارج از این کشور اشاره کرده است.

با این حال مفسران می گویند حتی اگر سخنان این دیپلمات ارشد روسی، موضع رسمی دولت روسیه نباشد، نشان می‌دهد که این کشور به صورت جدی در حال اندیشیدن در باره این مساله است. با وجود این که اتفاقات سوریه وارد فاز جدیدی شده است اما مقامات دیپلماتیک ایران، دیگر حامی رژیم بشار اسد در این باره سکوت کرده اند.

برخی از کارشناسان مسائل بین الملل معتقدند "در این شرایط ایران باید خود را آماده شرایط  جدید در سوریه کند و به این مسئله توجه کند که سقوط بشار اسد نه پایان جهان است و نه سقوط محور مقاومت."

محمد علی سبحانی سفیر پیشین ایران در لبنان و اردن  ضمن بیان این مطلب طی یادداشتی در دیپلماسی ایرانی نوشت: «سیاست اولیه ایران مبنی بر حمایت صریح و تمام عیار از دولت بشار اسد و تروریست خواندن مخالفین او اشتباه بوده و ضربه ای به سیاست خارجی انقلابی ما در منطقه محسوب شده است. این اتفاق موجب شد که نه فقط مردم سوریه بلکه ملت های عرب و مسلمان سیاست خارجی ایران را در حمایت از جنبش های آزادی بخش منطقه به شکل جدی زیر سوال ببرند.»

سناریوهای آینده سوریه
با اوضاع پیش آمده در سوریه و چرخش وضعیت به سود مخالفان سناریوهای آینده سوریه اهمیت ویژه ای پیدا کرده‌اند. سناریوهایی که هر کدام با چالش های اساسی روبه‌رو اند. گزارشگر نشریه آلمانی اشپیگل در گزارشی تحلیلی به بررسی این سناریو ها پرداخته است. رانیه سلوم چهار وضعیت احتمالی را پیش بینی کرده است.

سناریو اول؛ پیروزی شورشیان و فرار رزمندگان طرفدار اسد است که سلوم به دلیل اختلاف نظر شدید در میان مخالفان آن را ضعیف ترین سناریو دانسته است. دومین سناریو مذاکره و برکناری بشار اسد است که به اعتقاد گزارش گر اشپیگل احتمال تحقق آن وجود دارد اما به شرط آنکه روسیه با این سناریو موافق باشد و در کانون قدرت حامیان اسد علیه او کودتا شود.

سومین سناریو؛ دخالت خارجی است که بنا به نوشته رانیه سلوم احتمال لشگرکشی به سوریه وجود ندارد و آمریکا بارها اعلام کرده است در شرایطی لشگر کشی می کند که سوریه دست به استفاده از سلاح های شیمیایی بزند. سلوم در این باره نوشت: «می‌توان تصور کرد که اندکی پس از سرنگونی رژیم، نیروهای نظامی خارجی دست به حمله‌ای هدفمند و از نظر زمانی محدود بزنند تا سلاح‌های شیمیایی را تحت کنترل خود درآورند. ولی برای همین عملیات باید ۷۵ هزار سرباز را بسیج کرد.»

اما آخرین سناریو که از نظر این تحلیلگر نشریه اشپیگل محتمل ترین آن نیز است، ترسناک ترین سناریو موجود نیز می باشد. بنا به نوشته سلوم؛ سناریوی جنگ‌سالاری مدت‌هاست که شکل گرفته و می‌تواند، صرف‌نظر از این‌که بشار اسد آزاد، زنده یا مرده باشد، به همین صورت ادامه یابد. بر این اساس هیچ گروه شبه‌نظامی نخواهد توانست تمام کشور را تحت کنترل خود درآورد. بنابراین قدرت در میان گرو‌ه‌های مختلف، بسته به هر منطقه‌ای، تقسیم خواهد شد.

این سناریو سلوم آشکارا به رنگین کمان قومیت ها در سوریه اشاره دارد. وی در این باره نوشت: «مرزبندی شبه‌نظامیان بر اساس تمایلات مذهبی و قومی شکل خواهد گرفت، مثلا گروه‌های جهادگرا، اسلام‌گرایان معتدل، گروه‌های مختلف کرد، مسیحی، دروزی، علوی و شیعی. اسد و هودارانش می‌‌تواند یکی از این گرو‌ها باشد. میان این سازمان‌ها نیز هر بار مناقشه‌ای درمی‌گیرد.»

این دقیقا همان چیزی است که یکی از دیپلمات های ارشد مراکشی که با اخضر ابراهیمی نماینده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه درباره وقوع آن هشدار می دهد. مختار لمانی در این باره می گوید: «اگر طرفین به تفاهم دست نیابند، نتیجه آن یک دولت شکست‌خورده است که جنگ سالاران برای تصاحبش رقابت خواهند کرد: مانند سومالی.»

لمانی می‌گوید اوضاع در سوریه می‌تواند حتی بدتر از سومالی شود. سومالی به نسبت جدا از کشورهای اطرافش بود، ولی سوریه به واسطه روابط فامیلی، مذهبی و قومیتی، رابطه تنگاتنگی با همسایگانش دارد. اخضر ابراهیمی نیز بارها درباره سومالی شدن سوریه هشدار داده است.

تحلیل کاندولیزا رایس وزیر سابق امور خارجه آمریکا نیز همین است. رایس در این باره معتقد است که در سوریه تمامی جریان ها، اعم از سنی ها، شیعیان و کردها هر کدام منطقه ای را در این کشور در اختیار دارند که هر کدام از آنها بر اساس ارتباطات قومی با یکدیگر متحد شده اند.

رایس در تحلیلی که در واشنگتن پست منتشر شد بزرگ ترین اشتباه در قبال دولت بشار اسد را این دانست همواره در مقام کسی که قوم گرا است، با او برخورد کرده اند. رایس نوشت: «این مساله باعث شده است تا کشتارهای فجیعی در سوریه رقم بخورد که نسبت به آن بی اهمیت بوده ایم.» وزیر امور خارجه آمریکا با بیان اینکه قرار نیست درباره سوریه حادثه لیبی تکرار شود عنوان کرد در این جا همه چیز فرق می کند و چنین تصمیمی به مثابه قماری خطرناک محسوب می شود.

رایس سناریو لیبی را خطرناک می داند، سناریو لیبی دخالت خارجی بود. به نظر می رسد این تحلیل در میان سران کشورهای غربی هم وجود دارد. آن ها تمایلی ندارند به سوریه لشگر کشی کنند یک دلیل آن می تواند هویت مرزی سوریه باشد. کشوری که با اسرائیل مرز مشترک دارد و در صورت حمله نظامی غرب به آن و رقم خوردن وضعیتی که چیزی برای از دست دادن در آن نداشته باشد دست به اقدام نظامی علیه اسرائیل بزند و همانگونه که بشار اسد تهدید کرده بود جنگ منطقه ای عظیمی به راه بیافتد.

به این ترتیب به نظر می رسد محتمل ترین سناریو همانی باشد که هم اکنون در حال پیگیری است. سناریویی که تحلیلگر اشپیگل به آن اشاره کرده است و اخضر ابراهیمی از آن وحشت دارد. سناریو گسترش جنگ داخلی تا  تجزیه غیر رسمی و علنی سوریه، این سناریو نه به حمله نظامی گسترده و ایجاد جنگ منطقه ای می انجامد و نه این که حیات اسرائیل را تحت شعاع قرار می دهد، وجود آشوب در سوریه مزایایی برای اسرائیل نیز دارد.

اسرائیل از قدرت گرفتن بنیادگرا ها و سلفی ها در سوریه وحشت دارد و آرزویش سقوط اسد و ایجاد یک حکومت سکولار در سوریه است. اما ائتلاف مخالفان سوریه قابلیت شکل گیری یک حکومت سکولار را ندارد. این ائتلاف از گروه های جهادی و سلفی، اخوان المسلمین، سنی ها، کردها، روشنفکران سکولار و... تشکیل شده است که هر یک تفکرات خاص خود را دارند.

از سوی دیگر اسرائيل هم برای دولت سوریه و هم برای گروه‌های مخالف بشار اسد دشمن محسوب می‌شود. دلیل این دیدگاه تسخیر تپه‌های جولان در سال ۱۹۶۷ میلادی است که تا امروز ادامه دارد. اشغال سرزمین‌های سوریه یک مقوله ناسیونالیستی فرا‌حزبی و فرا‌دینی برای تمام مردم سوریه است. هر گروه سوری که در حال حاضر با دولت اسرائیل نزدیکی نشان دهد، به اعتبار و مرام خود در بین مردم سوریه ضرر خواهد زد.

از طرف دیگر وضعیت کنونی موجب شده است که روابط ایران با برخی کشورهای عربی حامی مخالفان اسد و همچنین ترکیه شکر آب شود. این خواست اسرائیل است و دولت این کشور وضعیت کنونی را به سود خود می داند. بنابراین دولت اسرائیل وجود یک دولت شکست خورده چه مخالفان باشند و چه بشار اسد را به در راستای منافع خود می بیند.

ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت بازرگان، سیاست کنونی غرب در قبال اوضاع سوریه را سیاست "قبر و انتظار" خواند. وی در این باره معتقد است: «به نظر می‌رسد که خواست و دغدغه اصلی کشورهای غربی در سوریه در برکناری یک دولت خودکامه خلاصه نمی‌شود و بلکه حذف آخرین حلقه از حضور راهبردی روسیه در منطقه و متلاشی ساختن ارتش سوریه و تغییر مناسبات خاورمیانه به نفع جریان تندرو حاکم بر اسراییل و در نهایت، جلوگیری از پدید آمدن صلح پایدار در منطقه و ممانعت از به رسمیت شناخته شدن سرزمین مستقل فلسطین، ابعاد مهم‌تری از خواست و عملکرد دولت‌های اروپایی و امریکا را در مساله سوریه روشن می‌کند.»
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: